EMEK HABER - Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası (DTSO), Türkiye'de bölgesel gelir ve tüketim eşitsizliğini ortaya koyan kapsamlı bir rapor yayımladı. TÜİK ve BDDK verilerine dayanan çalışmaya göre Türkiye'nin doğusu, hem tüketim kapasitesi hem de tasarruf gücü açısından ülkenin en kırılgan bölgesi konumunda.
Raporda, Doğu ve Güneydoğu illerinde yaşayan vatandaşların gelir ve tüketim düzeylerinin İstanbul'un üçte biri seviyesinde olduğu tespit edildi. Ekonomik göstergelerdeki derin farkın yalnızca gelir eşitsizliğini değil, fırsat eşitsizliğini de büyüttüğü vurgulandı.
Tüketim uçurumu: İstanbul'un üçte biri
TÜİK'in 2024 Hanehalkı Tüketim Harcaması araştırmasına yer verilen raporda, Diyarbakır ve Şanlıurfa'nın yer aldığı TRC2 bölgesinin Türkiye'nin en düşük kişi başı tüketim seviyesine sahip olduğu belirtildi.
| Bölge | Kişi Başı Aylık Tüketim | Türkiye Ortalamasına Göre |
|---|---|---|
| İstanbul | 19.506 TL | %135 |
| Ankara | 18.220 TL | %127 |
| Diyarbakır-Şanlıurfa | 5.435 TL | %37,8 |
DTSO raporunda, eğitim harcamalarında farkın 26,4 kat, kültür-spor alanında 9,7 kat, sağlıkta 8 kat seviyesine ulaştığı aktarıldı.
Bu durumun yoksulluğun kuşaktan kuşağa aktarılmasına neden olduğu vurgulandı.
Bölge borçlanarak ayakta duruyor
BDDK verilerine göre Diyarbakır ve Şanlıurfa, Türkiye'nin en yüksek kredi-mevduat oranına sahip bölgesi.
| Bölge | 1 TL mevduata karşı kullanılan kredi |
|---|---|
| İstanbul | 1,12 TL |
| Diyarbakır-Şanlıurfa | 1,78 TL |
Raporda, bölgenin tasarruf değil borçlanma üzerinden döndüğü belirtilerek şu tespit yapıldı:
"Bölgenin geliri dışarıya, borcu içeriye akıyor. Kalıcı bir borç ekonomisi kültürü oluşuyor."
Diyarbakır finansal göstergelerde son sırada
DTSO raporunda Diyarbakır'a dair dikkat çekici veriler yer aldı:
2019–2024 döneminde kentte kredi kullanımı %36 artarken, mevduat yalnızca %9 artış gösterdi.
"Ekonomik alarm" çağrısı
DTSO, raporun sonuç bölümünde bölgede acil bölgesel kalkınma programı talep etti:
"Harcamamız düşük, paramız da yok. Bu yalnızca sosyolojik değil, ekonomik alarmdır. Bölgenin tüketemeyen ama borçlanan yapısı, sosyal adaletsizliği büyütüyor."
Oda, eğitim, sağlık ve finansal erişim alanlarında yapılacak yatırımların bölgesel eşitsizliği azaltacağını vurguladı.
Rapor, Türkiye'nin doğusunda derinleşen ekonomik kırılganlığın acil politika gerektirdiğini ortaya koyuyor. DTSO, gelir, tüketim ve tasarruf göstergelerinde dengelenme sağlanmadığı sürece ekonomik istikrarın kalıcı olamayacağı uyarısında bulundu.